Σμιλεμένες ψυχές

★★★½☆☆ (Ελλάδα, 2025, 89’)

• Σκηνοθεσία: Σταύρος Ψυλλάκης

Στο νέο του ντοκιμαντέρ ο Σταύρος Ψυλλάκης («Αλλος Δρόμος δεν υπήρχε», 2009, 87’) συνθέτει ένα συγκινητικό, λεπτομερές και βαθιά ανθρώπινο πορτρέτο του Ελβετού οδοντιάτρου και φιλέλληνα Ζιλιέν Γκριβέλ, ο οποίος από το 1972 μέχρι και το 1998 επισκεπτόταν την Ελλάδα δύο φορές τον χρόνο για να φροντίζει δωρεάν τα δόντια των χανσενικών (λεπρών) στο Νοσοκομείο Λοιμωδών Νόσων «Η Αγία Βαρβάρα».

Ακολουθώντας από κοντά τον Ζιλιέν Γκριβέλ, ο οποίος διαβάζει αποσπάσματα από τα προσωπικά του ημερολόγια και ζωντανεύει τις μνήμες του, και αξιοποιώντας πολύτιμο αρχειακό υλικό –κυρίως συνεντεύξεις του Μανώλη Φουντουλάκη, πρώην χανσενικού και στενού φίλου του Ελβετού γιατρού– ο Σταύρος Ψυλλάκης ξετυλίγει την προσωπική διαδρομή ενός ανθρώπου που πρόσφερε την αρωγή του με αυταπάρνηση, αψηφώντας τις προκαταλήψεις και τον φόβο της εποχής γύρω από τη νόσο, για να σταθεί δίπλα στους συνανθρώπους του.

Ο πυρήνας της αφήγησης δεν είναι η νόσος καθαυτή, αλλά η στάση των ανθρώπων απέναντι σε αυτή. Μέσα από τη φιλία του με τον Φουντουλάκη –μια σχέση γεμάτη ειλικρίνεια, στοργή και αμοιβαίο σεβασμό– ο Γκριβέλ αναδεικνύεται όχι μόνο ως γιατρός, αλλά ως συμμέτοχος στην ανθρώπινη εμπειρία του πόνου, της περιθωριοποίησης και, εν τέλει, της λύτρωσης. Η ασθένεια, όπως αναδεικνύεται στο ντοκιμαντέρ, δεν είναι το πιο οδυνηρό φορτίο που φέρουν οι χανσενικοί, είναι το κοινωνικό στίγμα, η εγκατάλειψη, η λήθη.

Το υπέροχο πορτρέτο που «σμιλεύει» ο Ψυλλάκης είναι λιτό, ένα πολύτιμο ντοκουμέντο για τις επόμενες γενιές. Εστιάζει στην ουσία, αποφεύγει την παγίδα της μελοδραματικής προσέγγισης και δημιουργεί ένα ντοκιμαντέρ στοχαστικό, ποιητικό, που μιλά για τη δύναμη της ανιδιοτελούς πράξης και τη σημασία τού να προσφέρουμε στους συνανθρώπους μας.

Οι «Σμιλεμένες ψυχές» απέσπασαν τρία βραβεία στο 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: το βραβείο FIPRESCI της Διεθνούς Ενωσης Κριτικών Κινηματογράφου για ελληνικό ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους του Διαγωνιστικού Προγράμματος, το Βραβείο της Επιτροπής Νεότητας των Φοιτητών Πανεπιστημίων Θεσσαλονίκης και το βραβείο της ΕΡΤ.

*Η κριτική δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στην έντυπη έκδοση της Εφημερίδας των Συντακτών (10-04-2025)