Το Γόνατο της Αχεντ

★★☆☆☆

(Ahed's Knee, Ισραήλ, Γαλλία, Γερμανία, 2021, 88’)

• Σκηνοθεσία: Ναντάβ Λαπίντ

• Ηθοποιοί: Αβσαλόμ Πολάκ, Νουρ Φιμπάκ

O ισραηλινός Ναντάβ Λαπίντ, που το 2019 απέσπασε τη Χρυσή Άρκτο στο Βερολίνο με την ταινία του «Συνώνυμά» (Synonymes, 127’),  διηγείται στο νέο του έργο την ιστορία ενός επιτυχημένου σαραντάρη ισραηλινού σκηνοθέτη, ο οποίος ταξιδεύει σε ένα απομακρυσμένο χωριό στην έρημο, για να παρουσιάσει την ταινία του. Εκεί θα συναντήσει τη Γιαχαλόμ, μία υπάλληλο του Υπουργείου Πολιτισμού και θα έρθει αντιμέτωπος με δύο εκ των προτέρων χαμένες μάχες: τον θάνατο της ελευθερίας στην πατρίδα του, και τον θάνατο της μητέρας του. Με μια κινηματογραφική γλώσσα αιχμηρή και αποφασιστική, γρήγορα cut, υπερβολικά κοντινές λήψεις και μια κάμερα που κινείται γεμάτη ένταση, κάποιες φορές δεν προλαβαίνεις καν να συνειδητοποιήσεις τι βλέπεις στην οθόνη, ο Λαπίντ δημιουργεί μια ταινία που ξεχειλίζει από οργή και απελπισία. Μια οργή κατά του επίσημου κράτους και μια απελπισία για το που οδεύει η χώρα του αλλά και ο ίδιος ως καλλιτέχνης.

Το έργο του αντλεί έμπνευση από τις προσωπικές του εμπειρίες, - όπως και στη ταινία ο Λαπίντ όταν βρέθηκε καλεσμένος στο πλαίσιο μιας προβολής της ταινίας του «Η Νηπιαγωγός» (The Kindergarten Teacher, 2014, 119’) σε ένα απομακρυσμένο χωριό της ίδιας περιοχής (Άραβα), μια υπάλληλος του Υπουργείου του έδωσε μία λίστα με τα επιτρεπτά από την κυβέρνηση θέματα συζήτησης, και του ζήτησε να επιλέξει όσα τον ενδιαφέρουν και να υπογράψει τη σχετική φόρμα -, και δημιουργεί το alter ego του προσπαθώντας να ψυχογραφήσει όχι μόνο τον χαρακτήρα της ταινίας του αλλά και κατ’ επέκταση τον ίδιο του τον εαυτό. Πέρα από την ιδιαίτερη, στυλιζαρισμένη κινηματογράφηση και την ευφάνταστη χρήση της κάμερας, ο σκηνοθέτης προσπαθεί να τοποθετήσει σε πρώτο πλάνο τον κρατικό έλεγχο και την βία που πηγάζει μέσα από αυτόν. Καυτηριάζει έντονα την τοξική αρρενωπότητα που επικρατεί στον Ισραηλινό στρατό, η σεκάνς με τους στρατιώτες να χορεύουν είναι άψογα σκηνοθετημένη, αλλά και την έξαρση του εθνικισμού στη χώρα του. Το «Γόνατο της Άχεντ» προσπαθεί να είναι μια πολυεπίπεδη ταινία και να καταπιαστεί με σημαντικά θέματα. Ως ένα βαθμό το καταφέρνει, προκαλώντας με την ιδιαίτερη κινηματογραφική γλώσσα της όμως εγκλωβίζεται δυστυχώς μέσα στην αυτοαναφορικότητα της.

Το σενάριο χάνει όσο προχωράει η ταινία το καυστικό του τόνο και αναλώνεται σε ένα μονόλογο του σκηνοθέτη με τον ίδιο του τον εαυτό και οι χαρακτήρες που περιβάλλουν τον πρωταγωνιστή είναι σχηματικοί χωρίς υπόσταση. Μοιάζει περισσότερο να προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις δικές του ανησυχίες και προβληματισμούς, κοιτάζοντας τον εαυτό του στο καθρέφτη παρά να ασχοληθεί περαιτέρω με τα σημαντικά θέματα της ταινίας του. Ενώ αρχίζει να αναλύει ένα θέμα και να προσδίδει το απαραίτητο βάρος ξαφνικά αλλάζει ρότα και δίνει έμφαση στο οπτικοακουστικό κομμάτι τονίζοντας το ιδιαίτερο στυλ που προσπαθεί να επιβάλλει, δημιουργώντας την εντύπωση ότι δεν τον απασχολεί τελικά τόσο η ουσία.

Όσο προχωράει η ταινία και φτάνουμε προς το τέλος, με μια μελοδραματική σεκάνς που δεν έχει θέση στην αφήγηση, υπάρχει η αίσθηση ότι ο πολίτικός σχολιασμός είναι ημιτελής όπως και όλο το εγχείρημα του σκηνοθέτη.

*Η κριτική δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στην έντυπη έκδοση της Εφημερίδας των Συντακτών (14-11-2024)