Τατάμι: Ο Αγώνας της Ζωής της
★★★☆☆ (Tatami, Γεωργία, ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, 2023, 105’)
Σκηνοθεσία: Ζαρ Αμίρ-Εμπραχίμι & Γκι Νατίβ
Ηθοποιοί: Αριέν Μαντί, Ζαρ Αμίρ-Εμπραχίμι, Τζέιμι Ρέι Νιούμαν
Ο Ισραηλινός σκηνοθέτης Γκι Νατίβ Ζαρ — του οποίου η ταινία «Skin» (2018, 21’) κέρδισε το Όσκαρ καλύτερης ταινίας μικρού μήκους — συνεργάζεται με την Ιρανή σκηνοθέτη και ηθοποιό Αμίρ-Εμπραχίμι, η οποία το 2022 απέσπασε το Βραβείο Καλύτερης Ερμηνείας στο Φεστιβάλ Καννών για τον ρόλο της στην ταινία «Holy Spider» (2022, 118’) και παραδίδουν μια ασπρόμαυρη ταινία που συνδυάζει την ένταση ενός αθλητικού θρίλερ με σοβαρά πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα.
Κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Πρωταθλήματος Τζούντο, η Ιρανή αθλήτρια Λέιλα και η προπονήτριά της Μαριάμ λαμβάνουν ένα τελεσίγραφο από την κυβέρνηση που διατάσσει τη Λέιλα να προσποιηθεί έναν τραυματισμό και να χάσει. Με την ίδια και την οικογένεια της να κινδυνεύουν, η Λέιλα βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα τεράστιο δίλημμα: να συμμορφωθεί με το καθεστώς όπως επιμένει η προπονήτριά της ή να συνεχίσει να αγωνίζεται.
Τοποθετώντας τη δράση σχεδόν εξ ολοκλήρου στον αγωνιστικό χώρο - τατάμι, ονομάζεται το δάπεδο όπου αγωνίζονται οι αθλητές του τζούντο - και στις γύρω εγκαταστάσεις (αποδυτήρια, γραφεία), οι σκηνοθέτες δημιουργούν ένα κλειστοφοβικό περιβάλλον. Η ταινία αποτυπώνει εξαιρετικά την ψυχοσύνθεση της πρωταγωνίστριας. Διχασμένη ανάμεσα στην προσωπική της φιλοδοξία και τον φόβο για τους δικούς της ανθρώπους, τολμά να επαναστατήσει μέσα από τον αθλητισμό. Δίνει τους αγώνες της τόσο στο τατάμι όσο και έξω από αυτό, συγκρούεται με την εξουσία και αναζητά τη δική της ελευθερία. Η εντυπωσιακή ασπρόμαυρη φωτογραφία του Τοντ Μάρτιν, που κινηματογραφεί σε αναλογία κάδρου 1.33 (4:3), στενεύει το οπτικό πεδίο, ενώ η κάμερα ακολουθεί συνεχώς από κοντά τις δύο πρωταγωνίστριες, ενισχύοντας την αίσθηση της ασφυκτικής πίεσης. Τα περιβάλλοντα, όπως ο αγωνιστικός χώρος, φωτίζονται ελάχιστα, με το σκοτάδι να τα περιβάλλει και να δημιουργεί μια διαρκή αίσθηση απειλής και απομόνωσης.
Οι αγώνες είναι έντονοι, με γρήγορο μοντάζ που δίνει ρυθμό, αλλά καταλαμβάνουν αρκετό φιλμικό χρόνο και σταδιακά αρχίζουν να μοιάζουν επαναλαμβανόμενοι, χάνοντας μέρος του ενδιαφέροντος τους. Το πολιτικό σχόλιο, σε ορισμένες σκηνές μοιάζει υπερβολικά τονισμένο ενώ υπάρχει μια τάση προς τον μελοδραματισμό, την οποία η ταινία, ευτυχώς, αποφεύγει στο μεγαλύτερο μέρος της.
Παρά τα όποια ελαττώματά του, το «Τατάμι» εντυπωσιάζει με την τόλμη και τον δυναμισμό του. Είναι μια ταινία όπου οι πρωταγωνίστριες δεν αγωνίζονται μόνο για τη νίκη, αλλά για το ιδανικό της ελευθερίας και, τελικά, για την προσωπική τους επιβίωση.
*Η κριτική δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στην έντυπη έκδοση της Εφημερίδας των Συντακτών (09-01-2025)
