Λώξη
★★★★☆
(Ελλάδα, 2024, 87’)
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Ζάχος, Θανάσης Καφετζής
H «Λώξη», η ταινία των Δημήτρη Ζάχου και Θανάση Καφετζή που έκανε πρεμιέρα στο 26ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης κερδίζοντας το Βραβείο Προσβασιμότητας Alpha Bank, είναι ένα ντοκιμαντέρ για την Λωξάνδρα Λούκας, που γίνεται η πρώτη επαγγελματίας ηθοποιός με σύνδρομο Down στην Ελλάδα που υπογράφει συμβόλαιο με το Εθνικό Θέατρο. Η Λώξη αφήνει την Θεσσαλονίκη και ταξιδεύει στην Αθήνα μαζί με την μητέρα της όπου για έξι μήνες θα κάνει πρόβες, νέους φίλους, θα διασκεδάσει, θα απογοητευτεί και θα διεκδικήσει στην πράξη ισότιμη πρόσβαση στην ζωή και την τέχνη της.
Το ντοκιμαντέρ των Ζάχου και Καφετζή είναι μια προσπάθεια να αποτυπώσουν με ευαισθησία και ρεαλισμό το ταξίδι της, χωρίς να αποκρύψουν τις δυσκολίες και χωρίς να αναζητήσουν την εύκολη λύση της ωραιοποίησης. Η ταινία τοποθετεί στο επίκεντρο την Λώξη, όχι μόνο ως ένα άτομο με σύνδρομο Down, αλλά ως μια κοπέλα που διεκδικεί σε μια κοινωνία γεμάτη προκαταλήψεις και ταμπού, το όνειρό της και μέσα από το ταξίδι της ανακαλύπτει τον εαυτό της και τα όριά της. Οι σκηνοθέτες προσεγγίζουν το θέμα τους με σεβασμό, δεν υπάρχει ίχνος υπόνοιας εκμετάλλευσης του θέματος, δεν επιθυμούν να τοποθετήσουν τον εαυτό τους μπροστά από την πρωταγωνίστριά τους. Η κάμερα καταγράφει τα γεγονότα, είναι ένα απλό εργαλείο. Οι άνθρωποι που είναι μπροστά από αυτή δημιουργούν το πλαίσιο της αφήγησης.
Καταφέρνοντας να αποφύγουν το inspiration pron (Όρο που εισήγαγε τo 2012 η ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των ΑμεΑ Stella Young σε ένα κείμενό της για το webzine Ram Up. Στο κείμενό αυτό, η ίδια απέρριπτε την ιδέα ότι οι καθημερινές δραστηριότητες των ΑμεΑ μπορούν να ιδωθούν ως κάτι θαυμαστό και αξιοπερίεργο μόνο και μόνο επειδή πραγματώνονται από άτομα με αναπηρία), η ταινία δεν είναι ένα προϊόν για να μας κάνει να νιώσουμε εμείς καλύτερα και να αναδείξει την Λώξη ως ένα παράδειγμα υπέρβασης, δεν επιδιώκει να την βάλει σε ένα βάθρο για χειροκρότημα, ως έκθεμα, το αντίθετο μέσα από το ταξίδι της αναδεικνύει τις δυσκολίες που υπάρχουν στην κοινωνία μας, που θέλει να δηλώνει συνεχώς ότι είναι συμπεριληπτική αλλά στην πράξη σπάνια είναι. Η Λωξάντρα δεν αντιμετωπίζεται ως η «άλλη», το άτομο με σύνδρομο Down που πετυχαίνει κάτι δύσκολο, αντιμετωπίζεται ως ένας άνθρωπος που ξεκινάει ένα ταξίδι για να πετύχει ένα προσωπικό όνειρό της, δεν εξιδανικεύει (την κανονικότητα), ούτε εξωτικοποιεί (την αναπηρία), παρά μόνο δίνει τον χώρο και τον χρόνο στην πρωταγωνίστριά της να υπάρξει όπου και όπως επιθυμεί.
Ένα ντοκιμαντέρ τόσο σημαντικό που αναδεικνύει την πολύπλευρη πλευρά της πρωταγωνίστριας, τοποθετώντας στο κάδρο και τους ανθρώπους που την πλαισιώνουν, με την μητέρα της να παίζει σημαντικό ρόλο, δίνοντας το απαραίτητο βάθος για να κατανοήσουμε την έννοια της ουσιώδης συμπεριληπτικότητας.
*Η κριτική δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στην έντυπη έκδοση της Εφημερίδας των Συντακτών (16-05-2024)
