Είμαι Ακόμη Εδώ
★★★½☆☆ (I'm Still Here, Βραζιλία, Γαλλία, 2024, 136’)
Σκηνοθεσία: Βάλτερ Σάλες
Ηθοποιοί: Φερνάντα Τόρες, Σέλτον Μέγιο, Φερνάντα Μοντενέγκρο
Ο Βάλτερ Σάλες, ο σκηνοθέτης της αριστουργηματικής ταινίας «Ημερολόγια Μοτοσυκλέτας» (The Motorcycle Diaries, 2004, 126’) – βασισμένης στα απομνημονεύματα του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα – και δώδεκα χρόνια μετά την τελευταία του μεγάλου μήκους ταινία «Στο Δρόμο» (On the Road, 2012, 124’), επιστρέφει με ένα συγκλονιστικό δράμα. Η νέα του ταινία αποτελεί το πορτρέτο μιας οικογένειας που σημαδεύεται από τις πολιτικές αναταράξεις, σκιαγραφώντας παράλληλα την ιστορία της γενέτειράς του, της Βραζιλίας.
Βασισμένη στα best-seller απομνημονεύματα του Μαρσέλο Ρούμπενς Πάιβα, η ταινία αφηγείται τη ζωή της οικογένειας Παΐβα, που ζει στο Ρίο ντε Τζανέιρο του 1970, σε ένα σπίτι δίπλα στη παραλία. Η Βραζιλία βρίσκεται υπό στρατιωτική δικτατορία και η ήσυχη ζωή της οικογένειας θα διαταραχθεί όταν μια μέρα ο πατέρας, Ρουμπέν Παΐβα, πολιτικός και διανοούμενος θα απαχθεί βίαια από το καθεστώς και έκτοτε θα αγνοείται η τύχη του. Η γυναίκα του Γιούνις θα προσπαθήσει να μάθει τι απέγινε ο άντρας της ενώ ταυτόχρονα προσπαθεί να διαχειριστεί μαζί με την οικογένειά της την απώλεια.
Ο Σάλες, αποφεύγοντας τη μετωπική σύγκρουση και την καταγγελτική διάθεση, δημιουργεί μια ταινία όπου το οικογενειακό δράμα βρίσκεται στο επίκεντρο, ενώ σταδιακά αναδεικνύονται πιο πολύπλοκες θεματικές, όπως η απώλεια, η μνήμη και ο τρόπος με τον οποίο το ατομικό τραύμα συνδέεται με το συλλογικό. Με υπέροχα ζεστά χρώματα, κινηματογραφεί την ξέγνοιαστη ζωή της οικογένειας, γεμίζοντας το κάδρο με φως, θάλασσα, γέλια και ανθρωπιά. Οι ήρωες μαζεύονται στο σπίτι, υποδέχονται συγγενείς και φίλους, γλεντούν, βγάζουν φωτογραφίες και καταγράφουν τις όμορφες στιγμές τους με μια μικρή κάμερα 8 χιλιοστών. Ο Σάλες χτίζει αυτή την ειδυλλιακή ατμόσφαιρα – μια ψευδαίσθηση ασφάλειας που ούτε η δικτατορία φαίνεται να μπορεί να αγγίξει – μόνο και μόνο για να την καταρρίψει στη συνέχεια, υπενθυμίζοντας πως οι ευχάριστες στιγμές υπό την απειλή ενός καταπιεστικού καθεστώτος είναι εύθραυστες. Μέσα από την καθημερινότητα της οικογένειας Παΐβα, ο θεατής βιώνει σταδιακά την εισβολή της πολιτικής βίας στον φαινομενικά προστατευμένο κόσμο τους. Η Γιουνίς, μέσα από το προσωπικό αρχείο της οικογένειας, ανατρέχει στις μνήμες εκείνης της εποχής, γεφυρώνοντας το παρελθόν με το παρόν. Αυτή η σύνδεση δημιουργεί μια ισχυρή συναισθηματική γέφυρα με τον θεατή, μετατρέποντας το προσωπικό δράμα σε συλλογική εμπειρία.
Από τη στιγμή της εξαφάνισης του Ρουμπέν, η αφήγηση μετατοπίζεται και επικεντρώνεται στη Γιουνίς. Η Φερνάντα Τόρες παραδίδει μια συγκλονιστική ερμηνεία, αποτυπώνοντας με το βλέμμα της όλη την απώλεια, τη δύναμη, αλλά και την αδυναμία να θρηνήσει πραγματικά, καθώς ζει μέσα στην αβεβαιότητα για την τύχη του άντρα της. Ο Σάλες διαχειρίζεται τον πόνο και την απώλεια χωρίς να υψώνει τη φωνή του, αφήνοντας χώρο στη σιωπή και τον βουβό θρήνο. Η πολιτική διάσταση της ταινίας είναι διακριτική – ίσως όχι αρκετά έντονη για να συναρπάσει όλους τους θεατές –, όμως παραμένει ξεκάθαρη. Η ταινία τονίζει πως η δικτατορία υπήρξε υπεύθυνη για την εξαφάνιση αμέτρητων ανθρώπων, εστιάζοντας στην αγωνιώδη ανάγκη των οικογενειών τους να μάθουν τι απέγιναν οι αγαπημένοι τους. Η Γιουνίς συμβολίζει όλες εκείνες τις οικογένειες που μάταια περίμεναν την επιστροφή των δικών τους ανθρώπων, που έζησαν μια ζωή γεμάτη αναπάντητα «γιατί» και ένα αξεπέραστο κενό.
Σε αυτή την συμβολική διάσταση που δίνει ο Σάλες όμως κρύβεται και η αδυναμία της ταινίας του. Ο χαρακτήρας της Γιουνίς, δεν είναι πάντα πολυδιάστατος και μοιάζει να εξυπηρετεί αυτό τον συμβολισμό περισσότερο, παρά να είναι ένας ανθρώπινος χαρακτήρας. Η ταινία αρκετές φορές ισορροπεί επικίνδυνα ανάμεσα στο δράμα και το μελόδραμα και οι σχέσεις μεταξύ της οικογένειας μετά την εξαφάνιση του Ρουμπέν δεν εξερευνιούνται επαρκώς. Το »Είμαι ακόμα Εδώ» σίγουρα θα συγκινήσει. Είναι μια ταινία ανθρώπινη που μιλά για την βία και την καταπίεση αλλά και για την σημασία που έχει το παρελθόν και η διατήρηση της μνήμης.
*Η κριτική δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στην έντυπη έκδοση της Εφημερίδας των Συντακτών (13-02-2025)
